Tonnen onder de vloer van een recreatiewoning, een exclusieve callgirl van 22 jaar die met contant geld een miljoenenhuis koopt en een financieel wonderkind dat miljoenen verduistert. En dat alles met een sektarische christelijke beweging uit Stadskanaal als decor.
Jonathan van der L. is, sinds hij een paar weken op vrije voeten is, magerder geworden. De 34-jarige man, netjes in het pak, spits gezicht met een terugtrekkende haargrens, kijkt strak voor zich uit deze maandagmiddag in zittingszaal A van de rechtbank Zutphen. Hij heeft stress. Hoort zijn advocaat tijdens deze regiezitting vragen of het onderduikadres van zijn cliënt ‘als-tu-blieft’ geheim mag blijven. Uit pure nood, want Van der L. is bang. Hij wordt bedreigd en moet zijn leven misschien wel vrezen. Terugvallen op een sociaal netwerk kan hij niet. Want inmiddels weet Van der L., zo schetst zijn advocaat John Peters, dat je volledig wordt uitgesloten als je uit de sektarische beweging Noorse Broeders stapt.
De Christelijke Gemeente Nederland (CGN), beter bekend als de Noorse Broeders, heeft enkele duizenden leden. En dan met name in het Noorden en Twente. De aanhangers zijn streng in de leer. Al geruime tijd klinken er verontrustende geluiden over de gemeenschap die onderdeel is van de internationale Brunstad Christian Church (BCC) in Noorwegen. Ruim 40.000 volgelingen hebben ze wereldwijd. Een van hen, een 44-jarige penningmeester van CGN uit Wildervank, zit ook in de zaal en schrijft op wat hij hoort. Verder kijkt hij streng voor zich uit. Van der L. kijkt hij niet aan.
Twee andere mannen zitten schuin achter hem. Op fluistertoon vervloeken zij Van der L. en „die hoer van hem” – zijn 22-jarige vriendin Frederique P. Ze sissen. Een van hen smoest dat hij hoopt dat Van der L. flink van achteren is genomen in de gevangenis. „Leugenaar”, smiespelen ze meermaals. De ander houdt zijn telefoon zo dat die alles wat in de rechtszaal wordt gezegd, kan opnemen. Wie de mannen zijn, blijft onbekend.
Het Openbaar Ministerie verdenkt Van der L. ervan miljoenen euro’s te hebben verduisterd en witgewassen van de stichting Hippo Mundo Charity, die stevige banden heeft met de Noorse Broeders. Binnen de gelederen van deze sektarische beweging, kijkt niemand uit naar deze zaak. Want Van der L. weet heel erg veel. Over structuren binnen de geloofsgemeenschap. Over geldstromen. Deals die er zijn gemaakt. Over mogelijke verrijking van andere topfiguren binnen ‘Het Netwerk’, zoals Van der L. de broeders steevast noemt.
Geld en geloof gaan hand in hand bij de Noorse Broeders. Het Nederlandse hoofdkantoor bevindt zich in het Pagecentrum in Stadskanaal. Critici zeggen dat het om een ‘sekte’ gaat waar weinig ruimte is voor andersdenkenden. Verhalen circuleren over tuchtiging en misbruik. Ex-leden repten over hoe andere kerken en gelovigen binnenskamers steevast als ‘de Hoer’ werden aangeduid. Iets dat altijd is ontkend door de Broeders.
Maar het is deze wereld, zijn vader is voorganger, waarin Jonathan van der L. wordt geboren, opgevoed en waarin hij trouwt. De 34-jarige heeft een neus voor geld. Bij CGN zien ze in hem een financieel wonderkind. In korte tijd werkt Van der L. – een kiene vent die werkte als rechercheur bij de FIOD, de opsporingsdienst van de belastingdienst – zich op in het bestuur. Hij wordt geroemd om zijn financiële en fiscale kennis.
n 2010 sprak ik al namens Dagblad van het Noorden met Van der L., die zijn geloofsovertuiging toentertijd nog met hand en tand verdedigde. Hij stond aan het roer van DWN Service – eigendom van CGN – die honderden strengchristelijke broeders in de avonduren en de weekenden als vrijwilliger liet werken bij verschillende grote commerciële bedrijven zoals Gamma en Hema. De vrijwilligers betaalden daarmee hun ‘schuld aan de kerk’. DWN droeg geen loonbelasting of sociale premies af. Miljoenen verdiende Van der L. voor de broeders.
Uit de dagvaardingen van Van der L. en Frederique P. (22) blijkt dat er weinig is veranderd. Hij ‘maakt’ nog steeds miljoenen euro’s. Alleen nu voor zichzelf. In totaal trekt Van der L., zo stelt het OM, een bedrag van 8.052.123 euro weg van bedrijven en stichtingen van de Noorse Broeders. Stichtingen zoals Hippo Mundo Charity (HMC), waar Van der L. tot voor kort nog als secretaris in het bestuur zat. Samen met andere christenbroeders, onder wie de Nederlandse voorzitter Jan-Hein Staal (67). De religieuze organisatie HMC zweeft als aandeelhouder boven diverse andere instellingen en bedrijven in het binnen- en buitenland van de Noorse Broeders. Zo zijn Northern Logistics en Kolme Tack uit Nieuw-Buinen van hen.
Tijdens de pro forma-zitting van afgelopen maandag wordt duidelijk dat Van der L. als ‘financieel topman’ van de geloofsgemeenschap acteerde in een web van bedrijven en stichtingen, onder meer in belastingparadijzen als Panama en Cyprus. Een deel van die ‘offshore-bedrijven’ heeft banden met de Brunstad Christian Church (BCC).
Zo stuurt Van der L. via een door hem opgericht trustfund in belastingparadijs Panama – BCC Global Foundation – valse facturen naar Kolme Tack Holding. Dat is een bedrijf in Zwitersland van Hippo Mundo Charity. Omdat Van der L. daar ook secretaris van is krijgt hij het voor elkaar dat de rekeningen worden betaald. Ook leent Van der L. via Kolme Tack Holding enorme geldbedragen aan zijn eigen adviesbureau en zijn 22-jarige vriendin Frederique. Van het geld maken zij dure privéreizen, die weer worden gedeclareerd.
In de dagvaarding van 27 mei staat ook hoe Van der L. met een creditcard van West East Trading in Dubai – dat ook gelieerd is aan de stichting HMC – 582.000 euro opneemt. De in totaal ruim 8 miljoen euro worden weggezet op rekeningen in de Caraïben en het Midden-Oosten. In een recreatiewoning in Hoenderloo verstoppen Van der L. en P. – alsof het om een slechte misdaadfilm gaat – koffers onder de vloer, gevuld met honderdduizenden euro’s.
Frederique P. werkte tot voor kort als een luxe studenten-callgirl met een tarief van minimaal 600 euro per twee uur. Ze wordt geboekt door vooral rijke zakenmannen van middelbare leeftijd. Mannen die uiteindelijk seks willen met een jonge vrouw, zegt ze. Frederique vindt haar werk ‘spannend en fijn’, vertelt ze twee jaar geleden in een televisie-reportage. En voor haar 30ste is ze financieel binnen, vertrouwt ze de verslaggever toe. Wanneer Van der L. zijn gezin verlaat voor de jonge callgirl is onbekend. Maar Frederique vertelt openhartig op televisie over die keer dat ze in 2014 met een gezin op vakantie meeging als oppas. ,,De vrouw heeft het nooit geweten’’, vertelt ze.
Een jaar later – het is 23 november 2015 – koopt de dan 22-jarige P. een villa aan de Verlengde Slotlaan in Zeist. Ze betaalt de koopsom van bijna 1,2 miljoen euro contant. Geld dat is verduisterd door Van der L. met wie ze inmiddels verkering heeft. In januari breekt Van der L. definitief met zijn oude wereld. Hij verlaat de CGN en legt al zijn bestuurstaken bij de aanverwante stichtingen en bedrijven neer. Zoals bij stichting De Weg uit Stadskanaal dat het tijdschrift van de broeders Verborgen schatten twaalf keer per jaar uitgeeft.
Twee maanden nadat Van der L. zich heeft overgegeven aan de ‘wereldse verleidingen buiten de Noorse Broeders’ pakt de FIOD hem op. Voor verduistering, witwassen en oplichting.
Geld in koffers onder de grond, dure huizen en reizen. Bankrekeningen waar miljoenen euro’s op staan. En een web van stichtingen en entiteiten op belastingparadijzen als Cyprus en Panama. Wie niet beter zou weten, zou denken een boek uit de Millennium-serie van Stieg Larsson te lezen. De vraag is natuurlijk of Van der L. ‘slechts’ een gefrustreerde en uittredende eenling is die miljoenen heeft verduisterd van zijn oude geloofskameraden. Of weet juist de hele top van de Brunstad Christian Church en de Christelijke Gemeenschap Nederland van deze schimmige constructies?
CGN stelt formeel geen partij te zijn. Brunstad trekt de handen er ook van af. Maar het ligt er dik bovenop dat er verbanden zijn tussen bijvoorbeeld CGN en de gedupeerde stichting HMC. Zo is de voorzitter van de Noorse Broeders in Nederland, Jan-Hein Staal, ook de voorzitter van Hippo Mundo Charity. Frappant genoeg trekt daags na de arrestatie van Van der L. ook voorman Staal zich terug uit diverse bedrijven, die onder HMC hangen. De penningmeester van de Noorse Broeders – de 44-jarige man uit Wildervank – neemt het stokje van de bedrijven in Nieuw-Buinen over. Staal zegt dat daar weinig achter gezocht moet worden. Door het wegvallen van Van der L. moest de Nederlandse voorganger van de Broeders, zo schrijft hij een mail aan de krant, zich vooral richten op HMC.
Van der L. en zijn advocaat suggereren op z’n minst dat meerdere topmannen van de christelijke groepering zich verrijkt hebben. De rechtbank accepteerde maandag mede daarom dat negen betrokkenen – onder wie de Noorse religieus leider Kåre Johan Smith – onder ede verhoord moeten worden. Daaraan meewerken is bij wet verplicht. Een van de andere getuigen, Kristian Smith, zou bijvoorbeeld grote sommen contant geld van Van der L. hebben gekregen. Dat gebeurde in opdracht van de 56-jarige Noor Bernt Aksel Larsen, die ook onder ede een verklaring moet geven. Van der L. werkte sinds 2007 als assistent voor Larsen die ‘de architect’ wordt genoemd. In zijn opdracht zou Van der L. een grote hoeveelheid bedrijven, stichtingen en organisaties hebben opgericht en beheerd. Van der L. zou slechts ‘een stroman’ zijn van ‘Het Netwerk’.
Smith sr. en Larsen zijn allesbehalve onbekenden. Noorse media schreven de afgelopen jaren geregeld over de Brunstad Christian Church. Over hoe de BCC uitgroeide tot een internationaal concern waar honderden miljoenen euro’s in zouden omgaan. Maar ook dat leiders zoals Smith en Larsen in privé financieel zouden profiteren van het kerkgeld. Tot veroordelingen leidde dat echter nooit.
Dat er een link is met de geestelijk leider Smith en Larsen staat buiten kijf. Larsen ontkent dat in een blog, zo weet Peters. Maar Van der L. trad twee jaar geleden nog toe tot het bestuur van Stichting DKM Nederland die de materiële en ideële belangen van CGN bewaakt. Hij volgde daar de twee Noren op. En het ging nog verder. Niet alleen was de 34-jarige Van der L. betrokken bij BCC Finance op Cyprus, dat wordt gezien als de interne bank van de Noorse Broeders. Ook was de financiële topman van CGN directeur van MacGovern Limited en Baronesa Trading Ltd, twee trustfondsen op Cyprus. Deze bedrijven kunnen in direct verband worden gebracht met Smith en Larsen.
Dat er geld is weggesluisd, erkent Van der L. die geen officieel commentaar wil geven. Maar er speelt veel meer, zegt hij zonder het echt uit te spreken. Een klein tipje van de sluier lichtte hij in de rechtbank wel op. „Ik erken moreel gezien schuld, maar formeel niet.”