Exact vijf jaar geleden beefde en golfde de aarde rond Huizinge. Een kantelmoment. In de jaren daarna veranderde er een hoop. En tegelijkertijd bar weinig.
Het duurt heel even voor Margien Sietsema begrijpt wat haar overkomt. Ze staat naast haar man Kees in haar achtertuin in Westermden. Het is een warme dag geweest. Sietsema ziet de grond op en neer golven. Het gras deint, alsof ze in zee staat. In haar ogen wrijven hoeft niet, ze wordt niet gek. Even kijkt ze opzij. Kees ziet het ook. De grond trilt. De grond beeft. Het is donderdagavond 16 augustus 2012, vlak na half 11. De grond onder Huizinge en omgeving roert zich.
Vijf jaar later zitten Margien (68) en Kees (66) Sietsema aan de houten tafel in hun woonboerderij. Op een steenworp afstand van de plek waar ze vijf jaar geleden stonden. Het kost hen geen enkele moeite het moment terug te halen. ,,De grond golfde’’, zegt ze weer, alsof ze het nog steeds niet kan geloven. ,,Ik word er gewoon weer koud van.’’
Wie Huizinge zegt in de provincie Groningen weet waar het over gaat. Die ene grote klap die seconden duurde. Huizinge veranderde alles.
Sinds die dag in augustus volgden nog 537 bevingen in Groningen en 14 in Drenthe. Maar Huizinge was niet alleen de krachtigste aardbeving die ooit is gemeten in Groningen, het wordt als kantelpunt gezien. ,,Absoluut’’, meent ook Bettie van Veen (56) uit Garsthuizen.
,,De bevingen waren er natuurlijk al langer. Maar Huizinge maakte de mensen echt wakker. Het kon niet meer ontkend worden. Aardbevingen door de gaswinningen waren echt.’’ In de maanden erna werd steeds duidelijker, memoreert Van Veen, dat een beving nog verder kon oplopen in kracht. ,,4, misschien 5 op de schaal van Richter. Het ging niet alleen meer over schade. Het ging opeens over veiligheid.’’
Er gebeurde een hoop. Er kwam een dialoogtafel, een Nationaal Coördinator Groningen, een Commissie Bijzondere Situaties, een onafhankelijk raadsman, demonstraties, een handtekeningenactie en nog meer demonstraties. Excuses werden gemaakt en de gaskraan werd een slagje dichter gedraaid. Debatten en moties stapelden zich op in de Tweede Kamer.
En toch.
Wie gesprekken voert met aardbevingsgedupeerden kan niet anders dan concluderen dat er eigenlijk niets is veranderd. Het vertrouwen is zoek. Sterker, het wantrouwen heeft zich diep geworteld. ,,Wat de NAM en de overheid bieden, is een pleister op een grote open wond’’, zegt de 32-jarige Mirjam Keizer uit Kantens. ,,Zo lang de economie boven het welzijn van de Groningers staat, verandert er helemaal niets.’’ Keizer maakte zelf meerdere bevingen mee. ,,Niet fijn.’’
Vertrouwen lijkt een ongrijpbaar begrip, zegt Kees Sietsema aan zijn houten tafel in Westeremden, slechts drie kilometer van Huizinge. ,,De eerste twee schademeldingen was de NAM nog coulant. Maar begin dit jaar kregen we weer schade, nu komt het zogenaamd niet meer door de bevingen. Het zou door vrachtwagens kunnen komen. Door treinen zelfs. De NAM doet of we gek zijn! Mijn vertrouwen is echt gedaald tot het nulpunt. Wij zitten in de tang. Zo voelt dat.’’ Zijn vrouw schudt haar hoofd. ,,Het is echt dramatisch.’’
Vertrouwen…
Twee weken na de klap bij Huizinge sprak toenmalig NAM-directeur Bart van de Leemput in het artikel De grond beeft in deze krant de wens uit dat ‘zijn’ NAM juist dat verloren vertrouwen terug zou kunnen winnen. ,,De NAM wil een goede buur zijn. Zonder vertrouwen kan er eigenlijk geen gaswinning zijn’’, zei Van de Leemput toen. Een jaar later werd er een recordhoeveelheid gas uit het Groninger gasveld gepompt.
Vlak na Huizinge kwamen er 1250 schademeldingen binnen bij de NAM. Toen nog een enorm aantal, want in de voorgaande jaren (tussen 2003 en voor Huizinge) werden er 1166 claims ingediend. Inmiddels staat de teller op 80.982 – de teller begon te lopen na Huizinge – ingediende schademeldingen.
De 80-jarige Gerhard van Dijken uit Middelstum is één van die indieners. Het is een proces om moedeloos van te worden, vertelt hij. Van Dijken en zijn vrouw Thea werden ook in dat artikel van vijf jaar geleden opgevoerd. Ook toen spraken zij over de halsstarrige houding van de NAM. Het bejaarde echtpaar is niet van mening veranderd.
,,Tot een paar jaar geleden hadden we nooit water in de kelder. Sinds Huizinge wel’’, zegt Van Dijken verontwaardigd. Hij weet waar hij over praat. Hij heeft nota bene een eigen bouwbedrijf gehad. ,,Ik heb er een heel slecht gevoel over.’’ Zijn vrouw knikt. ,,Ik vertrouw de NAM hé-le-maal niet’’, zegt zij. Hij: ,,Er is niets veranderd.’’
Ook in het epicentrum, het eeuwenoude wierdendorpje Huizinge, klinkt dat geluid. Ja, er is wel een hoop gebeurd. Maar één ding is niet anders dan vijf jaar terug. ,,Het vertrouwen in de NAM is nagenoeg nul’’, zegt de 71-jarige Wilma van Zalm. Ze maakt een korte hoofdbeweging in de richting van het dak van haar huis. Al drie keer inspecteerden mannen namens de NAM met een hoogwerker de schoorsteen. Drie keer luidde het oordeel: het is niet veilig. De schoorsteen moet eraf. ,,Nou, je ziet het zelf’’, zegt Van Zalm. ,,De schoorsteen staat nog steeds op het dak.’’ Eigenlijk moet zij erom lachen. Als het niet zo treurig is. ,,Dat biedt weinig vertrouwen toch?’’
In Huizinge zelf lijkt niets te herinneren aan de klap van 16 augustus 2012. De Huizingers willen dat ook niet. Ooit werd er gesuggereerd een herdenkingssteen te plaatsen in het dorp. De inwoners staken er een stokje voor. ,,Wat een onzin is dat’’, zegt de 57-jarige Riek Keizer.
Ook de herdenkingstocht van vanavond hoeft niet zo van de dorpsbewoners. Met koffers, verhuisdozen en rugtassen moeten twee stromen mensen van Middelstum naar het epicentrum van toen – plaats Melkema in Huizinge – marcheren. Om de ontheemding van de Groningers uit te beelden.
Maar Huizinge zit niet te wachten op al deze aandacht.
Het is juist die houding die verklaart waarom het bijvoorbeeld Freek de Jonge en kompanen niet lukte om 300.000 handtekeningen te verzamelen. De teller stokte bij 210.021. ,,Het vertrouwen mag dan wel weg zijn, er is nog steeds draagvlak voor gaswinning’’, zegt Bettie van Veen. ,,Anders hadden alle Groningers een handtekening gezet. Of waren alle gaswinningsinstallaties wel bezet’’, meent Van Veen.
Volgens de oud-voorzitter van de Groninger Bodem Beweging zijn al die commissies, rapporten en onderzoeken ‘een verkapte bezigheidstherapie’. ,,Om de mensen rustig te houden.’’ Hoe het ook zij, het heeft effect. Veel Groningers zeggen – compleet murw gebeukt door de bureaucratische rompslomp – in de touwen te hangen. ,,Ik wacht al jaren op schadeherstel. Het heeft geen zin’’, zegt bijvoorbeeld Riek Keizer.
Huisarts Ryanne Addink (38) – met praktijken in Middelstum en ‘t Zandt – vindt dat herkenbaar. Door die jarenlange strijd zijn er alleen al in Middelstum zo’n vijftig mensen met psychische klachten. ,,Mensen met korte lontjes, relaties die onder druk staan, slapeloosheid. Mensen die zo onder stress staan dat ze volledig blokkeren.’’ De huisarts stelt dat er een overduidelijke relatie is met de gaswinningsproblematiek. ,,Dat begon anderhalf jaar na Huizinge.’’
De gaswinning grijpt volgens haar dan ook veel dieper in op levens dan ‘slechts’ die schades aan huis en haard. ,,Gezinnen worden verscheurd. De ene partner wil weg uit het gebied. De ander wil blijven. Het probleem is: de Groninger wordt iets aangedaan waar hij geen grip op heeft. En daarbovenop komt men in een proces terecht waar zij ook geen grip op krijgen. Dat is tragisch.’’