Volstaat sorry eigenlijk?

Het is iets na elf uur, zaterdagochtend 22 september. Rob Bats, burgemeester van de gemeente Haren, heeft net de honderden relschoppers die zijn Haren een verschrikkelijke nacht in hebben gesleept ‘tuig’ genoemd. Dat huis hield in Haren en het dorp tot in zijn vezels schokte. “Het is ongekend. Haren is wakker geworden na een dramatische avond en nacht”, zegt de aangeslagen burgemeester. Rechts van hem zit Oscar Dros, de korpschef van Groningen.

Het was moeilijk in te schatten wat we konden verwachten. Dat is ook de reden, en ook de inzichten van de Duitse collega’s, dat we rekening hielden met alle scenario’s. Ook het scenario van relschoppers. Dat is ook de reden dat we op voorhand de mobiele eenheid achter de hand hebben gehouden.”

zegt Dros. Rekening gehouden met alle scenario’s. Ook Rob Bats wees er een paar keer op. Een uitspraak die niet klopt. Op pagina 19 van het hoofdrapport ‘Twee Werelden’ van de commissie Haren staat onomwonden:

Er was geen duidelijke plan van aanpak. Er waren wel scenario’s, maar uitgewerkt waren ze niet en ze waren beperkt.”

Terwijl Bats en Dros een paar uren na de rellen uitstraalden dat ze geen inschattingsfouten hadden gemaakt. Zoiets kende zijn precedent ook niet in Nederland. Iedereen was er door verrast. Maar ze hielden, zo werd gezegd, met alles rekening en ‘er was genoeg ME achter hand’. Die boodschap herhaalden de twee ook nog bij Pauw en Witteman van 25 september. De laatste maal dat ze in het openbaar – tot 8 maart 2013 – over ProjectX Haren spraken.

Maar na de reconstructie in Dagblad van het Noorden en RTV Noord in november en nu de publicatie van de 773 pagina’s tellende (deel-)rapporten van de commissie-Haren onder leiding van Job Cohen, mag je minimaal concluderen dat dat op zichzelf al een inschattingsfout was.

In de vuistdikke rapporten (bijvoorbeeld Er is geen feest) wordt weinig heel gelaten van Bats, van de politietop en hun organisatie.  In de aanloop naar het Facebookfeest ging praktisch alles fout wat fout kan gaan. De kans op rellen werd onderschat, uitgewerkte scenario’s was half werk , de communicatie rammelde en de voorbereiding die agenten kregen was van een stuitend niveau.

Zowel Bats als Dros – die vond het alleen wat moeilijker om het te zeggen – boden hun excuses aan. Gingen door het stof voor de gemaakte fouten. Dat ze eigenlijk geen greep op de situatie hadden. Van begin af aan niet. En dat het een duidelijk en helder rapport is waar we allemaal wat aan hebben.

Bats vond het ook heel erg dat hij maandenlang niets mocht zeggen. Want de gemeente, politie en het Openbaar Ministerie (OM) hadden immers besloten tot een onafhankelijk onderzoek door Cohen cum suis. Feitelijk koos de burgemeester van Haren voor de driehoek (waar ook politie en OM in zitten) en niet voor ‘zijn inwoners en ondernemers van Haren’ door zo snel in te stemmen met de commissie. Daardoor mocht hij niks meer zeggen en zijn inwoners, waar hij voor wilde staan, niet de antwoorden geven waar ze op zitten te wachten. Maar nu, een half jaar later, zijn de excuses voor de inwoners er alsnog.

Het instellen van de commissie Haren is een geweest met grote gevolgen. Vrij snel na de rellen werd de naam van Job Cohen (PvdA) al genoemd. Daarna is het maandenlang stil geweest. ‘We kunnen niks zeggen. De commissie-Cohen is er mee bezig’, was het standaard antwoord van de politie en de gemeente. Die laatste hoefde daardoor al die tijd geen verantwoording af te leggen aan de gemeenteraad, die daar toch voor is. Dinsdag gebeurt dat alsnog, maar het voelt vreemd dat ze zo’n lange tijd monddood zijn geweest in dit onderwerp.

De politie profiteert optimaal van de onderzoekscommissie. Al die maanden konden ze in stilzwijgen een eigen interne evaluatie opstellen. Om op het moment van Cohens bevindingen te kunnen schermen met de verbeteringen die al waren doorgevoerd. Dagblad van het Noorden en RTV Noord brachten het interne rapport (Politie grijpt in na Haren) echter weken eerder naar buiten.

Ook Dros vindt het niet nodig om op te stappen. Hij wordt daarin gesteund door de Ondernemingsraad (OR). Er zijn namelijk al – de commissie Cohen zorgde voor de rust en de stilte – verbeteringen doorgevoerd. Maar als je afzet wat Dros allemaal zegt na de rellen in de persconferentie en bij Pauw en Witteman, en wat er uiteindelijk in de verschillende publicaties naar buiten is gekomen, kun je op z’n zachtst concluderen dat die twee zaken nogal uit elkaar liggen.

Iedereen mag fouten maken. Iedereen mag ook een grote fout maken. Maar met droge ogen zeggen dat je met alles rekening hield (op voorhand mobiele eenheid achter de hand) en dan toch blijven zitten als blijkt dat daar niets van klopt… Met andere woorden: als mensen grove fouten maken, die hun aanzien en geloofwaardigheid aantasten, dan mag je de vraag stellen of sorry wel volstaat.